in

Në Kosovë: Luftë apo paqe në vitin 2023?

Intervistoi: Erjon Dervishi

Që nga viti 1991 është bërë e qartë se qeveria qendrore jugosllave e dominuar nga serbët nuk ishte e përgatitur të pranonte shpërbërjen e shtetit multietnik të dëshiruar nga shumica e republikave pa marrë kundërmasa të dhunshme.

Ndërsa Sllovenia dhe Kroacia ishin në gjendje të grumbullonin mjaftueshëm substancë të tyre për të vërtetuar pretendimet e tyre për sovranitet, dhe udhëheqja jugosllave kuptoi shpejt se ato nuk do të mjaftonin për të parandaluar shkëputjen, situata në Bosnje-Hercegovinë ishte tashmë e ndryshme: E fortë ekonomikisht.

– Interesat industriale, afërsia relative me bazën strategjike dhe përbërja multietnike e popullsisë me një grup të fortë etnik serb ishin arsyet kryesore të përpjekjes së dhunshme të udhëheqjes jugosllave për ta mbajtur këtë republikë në federatën shtetërore, me ekzekutimin e krimeve masive lufte nga qeveria në Beograd.

Komuniteti ndërkombëtar ndërhyri vetëm pasi shkeljet e të drejtave të njeriut në Bosnje, të cilat tashmë njiheshin nga Sllovenia dhe Kroacia, u përshkallëzuan dhe më në fund u kërcënua shfarosja e një pakice të tërë etniko-fetare.

Marrëveshja e Dejtonit në vitin 1995, e cila më në fund njohu sovranitetin e Bosnjës nga të gjitha anët, erdhi vetëm pasi Perëndimi kishte ofruar mbështetje ushtarake për Kroacinë dhe muslimanët boshnjakë dhe ndërhyri në vetë konfliktin. Para kësaj, angazhimi i OKB-së në formën e masave diplomatike dhe forcës paqeruajtëse UNPROFOR kishte dështuar në rrethana kthjelluese dhe ndonjëherë dramatike.Siç dihet, gjërat ishin edhe më të komplikuara në rastin e Kosovës: Ish-republika përbërëse u inkorporua në republikën serbe në vitin 1987 dhe udhëheqja serbe ushqeu sistematikisht mitin e zemrës historike serbe. Shumica shqiptare u privua masivisht nga e drejta e të drejtës.

Përveç kësaj, duke pasur parasysh shumicën shqiptare në Kosovë dhe në dritën e paqëndrueshmërisë relative të mjedisit shtetëror, i cili ishte bërë veçanërisht i dukshëm në Shqipëri në vitin 1997, si dhe pakicave të rëndësishme shqiptare në Maqedoni, për shembull, komuniteti ndërkombëtar u përball me këtë problem, sepse një konflikt i përshkallëzuar në Kosovë de facto vuri në pikëpyetje stabilitetin e të gjithë rajonit në një masë të paprecedentë.

Kjo përfundimisht lindi si rezultat i politikës së vazhdueshme të represionit serb, e cila vazhdimisht mohonte të drejtat e pakicës kosovare, dhe dëshirën e popullatës shqiptare për liri dhe pavarësi, e cila po rritej në të njëjtën masë.

Komuniteti ndërkombëtar fillimisht reagoi me përpjekjet e ndërmjetësimit diplomatik, të cilat në fund duhej të përforcoheshin me kërcënimin e përdorimit të forcës ushtarake për shkak të qëndrimit të palëkundur të Serbisë.

Si rezultat, qeveria jugosllave ndoqi një strategji dypjesëshe: Përshpejtimin e krijimit të një fakti të kryer në Kosovë dhe vonimin e masave nga bashkësia ndërkombëtare.

Sot mund të merret si e mirëqenë se negociatorët serbë në Rambuje nuk kishin mandat për të pranuar një zgjidhje miqësore perëndimore, ndërsa në Kosovë u nis “Operacioni Patkoi”, i cili kishte për qëllim edhe shtypjen e UÇK-së dhe krijimin e zonave “të pastra” etnike, pra fakti i kryer.

Në të njëjtën kohë ishin llogaritjet serbe se një mandat i Këshillit të Sigurimit të OKB-së, i cili përgjithësisht konsiderohej i nevojshëm për ndërhyrje ushtarake nga komuniteti ndërkombëtar, nuk do të vinte për shkak të mbështetjes së aleatit në Moskë. Vetëm kur operacioni i NATO-s e bëri të qartë se Gjermania dhe SHBA deklaruan se kjo padyshim nuk po funksiononte, se qëllimet e tyre strategjike nuk ishin më të arritshme, se aleanca nuk mund të ndahej dhe se kërcënohej shkatërrimi i tyre ekzistencial, ata lëshuan pe.

Nga këto ngjarje mund të rrjedhin disa njohje:

1. Njohje nga ngjarjet e asaj kohe dhe zhvillimi në Ukrainë janë se forca ushtarake është të paktën ende e nevojshme në Evropën e shekullit të 21-të për të ndaluar dhunën kundër pakicave dhe shkeljen e të drejtave të njeriut. Kjo vlen veçanërisht për Ballkanin.

2. Serbët donin të pengonin zgjedhjet lokale në veri të Kosovës, të cilat u bënë të nevojshme pasi të gjithë zyrtarët serbë u larguan nga institucionet kosovare në fillim të nëntorit 2022. Ata u tërhoqën si nga parlamenti ashtu edhe nga qeveria. Katër kryetarët e bashkive në veri të vendit kanë dhënë edhe dorëheqje. Disa qindra policë serbë u larguan nga forca policore kosovare, ashtu si edhe gjyqtarët serbë që nuk punojnë më në veri të Kosovës.

Bojkoti i institucioneve kosovare ishte një reagim ndaj planit të Albin Kurtit për ndalimin e targave të lëshuara nga autoritetet serbe në Kosovë dhe shkëmbimin e tyre me ato kosovare. Për Kurtin, kjo është një çështje themelore e “reciprocitetit”, sepse Serbia nuk i pranon targat kosovare; për presidentin Vuçiç dhe serbët e Kosovës bëhet fjalë për përgatitjen e “spastrimit etnik”.Ndërkohë qeveria në Prishtinë i ka shtyrë të dy projektet – zgjedhjet lokale dhe vendosjen e targave të reja – ndoshta nën presionin e BE-së dhe mbi të gjitha të SHBA-së. Tani edhe perëndimi po kërkon që Serbia të zbusë tensionin. Por për momentin nuk duket kështu. Duke parë zhvillimet në vitet 1990, mund të shohim shumë mirë se Perëndimi po bën të njëjtat gabime. Besohet se Beogradi po dorëzohet, por nuk është kështu. Ashtu si Putini, Vuçiç është shumë i drejtpërdrejtë në strategjinë e tij.

Si mund të kuptohet kjo?

Gjenerali Milan Mojsilović ishte më 5 gusht 2019 në Moskë, ku ka diskutuar dhe votuar edhe për mbështetjen e ushtrisë ruse për sfidat në Kosovë. Pak kohë më vonë, Vuçiç mori medaljen më të lartë të Rusisë nga Putin në Beograd.

“Rusia si partner strategjik do të vazhdojë të na mbështesë në shumë mënyra”, tha shefi i Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Serbe, gjenerali Milan Mojsiloviç, duke shpjeguar se kemi mbështetjen e ushtrisë ruse për sfidat në Kosovë dhe Metohi.

Ai më tej tha se në Moskë kanë analizuar në mënyrë specifike situatën në Kosovë dhe Metohi dhe ka thënë se lëvizjet e njëanshme të Prishtinës kërcënojnë situatën e sigurisë.

“Kemi marrë mbështetje nga udhëheqja ushtarake ruse teksa punojmë në lidhje me Kosovën. Sigurisht, siguria e serbëve është veçanërishte rëndësishme për ne, jo vetëm në veri të Kosovës dhe në Metohi, por në mbarë krahinën”, tha ai.

Ish-kryeministri i Kosovës Ramush Haradinaj i është përgjigjur deklaratës së shefit të Shtabit të Përgjithshëm të Forcave të Armatosura të Serbisë se Serbia ka mbështetjen e ushtrisë ruse për sfidat në Kosovë.

Haradinaj ka shkruar në Facebook se i ka kujtuar Mojsiloviçit, të cilin e quajti “komandant i ri i ushtrisë së vjetër famëkeqe të Serbisë”, se “Milosheviçi mendonte njësoj, por ia doli keq”.

Dhe çfarë bëri BE-ja? Mojsiloviçit i është ofruar mundësia për të marrë pjesë në bisedimet e mbajtura nga NATO dhe institucionet e tjera në Bruksel në disa raste. Prandaj, Moska dhe Beogradi u lejuan të hidhnin një vështrim zyrtar në arkitekturën e sigurisë së NATO-s dhe BE-së. Një veprim problematik i BE-së dhe NATO-s.

3. Kjo sjellje e komunitetit ndërkombëtar në vitet 1990 për fat të keq po përsëritet momentalisht, gjë që mund të shihet në veprimet e pafuqishme të përfaqësuesit të politikës së jashtme të BE-së Joseph Borell apo veprimet jokreative të përfaqësuesit të SHBA-së, Escobar.

Veprim i ngathët, a nuk është pak i spikatur?

Më 17 shkurt 2008, Kuvendi i Republikës së Kosovës shpalli në mënyrë të njëanshme pavarësinë, pra kundër vullnetit të Serbisë.Siç kishin bërë më parë Kroacia, Sllovenia, Maqedonia, Mali i Zi dhe Bosnje-Hercegovina.Kushtetuta e Kosovës hyri në fuqi më 15 qershor 2008, me të cilën u vendos statusi sovran i vendit.

Serbia refuzoi të jepte pëlqimin për pavarësinë e Kosovës. Më 15 gusht 2008, ministri i Jashtëm serb Vuk Jeremiç parashtroi një ankesë në Kombet e Bashkuara dhe shprehu dëshirën për një mendim nga gjykata ndërkombëtare e drejtësisë. Kjo nismë u miratua më 8 tetor 2008 me 77 vota pro, 74 abstenime dhe gjashtë vota kundër.

Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë sqaroi se shpallja e njëanshme e pavarësisë së Kosovës nuk bie ndesh me të drejtën ndërkombëtare.Vendimi u shpall më 22 korrik 2010 nga presidenti i gjykatës, Hisashi Owada.

Në këtë drejtim, nuk mund të ketë hapa të mëtejshëm prapa nga ky vendim. Escobar dhe të tjerët duket se po e shpërfillin situatën ligjore, një dështim real të politikës së jashtme të SHBA-së dhe BE-së dhe veprimet nuk ka gjasa të koordinohen me presidentin Biden, i cili është një mbështetës i madh i Kosovës.

Dhe tani, cila është mënyra alternative e veprimit?

Nga njëra anë, situata aktuale sipas të drejtës ndërkombëtare duhet të pranohet nga të gjitha palët. Nëse është kështu, nuk mund të ketë zgjidhje.

Nëse do të ishte kështu, njeriu do të duhej të binte dakord për atë që po ndodh realisht. Sigurisht që në radhë të parë bëhet fjalë për mbrojtjen e pakicave përkatëse në territorin shtetëror serb dhe mbrojtjen e pakicave serbe në territorin e Republikës së Kosovës.Nëse është kështu, një zgjidhje mund të gjendet, pasi ne gjermanët negociuam me RDGJ në fillim të viteve 1970 dhe me Danimarkën në mesin e viteve 1950. Rastësisht, projektet shumë të suksesshme dhe përmbajtja e tyre mund të transferohen lehtësisht në situatën në Ballkan.

Zgjidhja e konfliktit përbëhet nga dy pjesë:

1. Duhet të ekzistojë një traktat bazë ndërmjet Serbisë dhe Kosovës, në bazë të të cilit të njihet sovraniteti i ndërsjelltë shtetëror.

Pikat e mëposhtme duhet të përcaktohen dhe të garantohen:

a. Zhvillimi i marrëdhënieve të mira fqinjësore në baza të barabarta.b. Të dy shtetet janë të përkushtuara ndaj parimeve të OKB-së, BE-së dhe NATO-s.c. Të dy shtetet marrin përsipër të përmbahen nga përdorimi i forcës në zgjidhjen e mosmarrëveshjeve. “Paprekshmëria e kufijve” nuk përjashton ndryshimin e kufijve me marrëveshje të ndërsjellë.D.m.th. asnjë nga dy shtetet nuk mund të përfaqësojë tjetrin ndërkombëtarisht.e. Të dy shtetet marrin përsipër të marrin pjesë në procesin e ringjalljes së KSBE-së dhe të çarmatosin vendet e tyre nën kontrollin e OKB-së.f. Të dy shtetet bien dakord që sovraniteti është i kufizuar në territorin e tyre dhe se ata do të respektojnë autonominë dhe pavarësinë e njëri-tjetrit në çështjet e brendshme dhe të jashtme.g. Shkëmbim i përfaqësive/ambasadave të politikës së jashtme.h. Çështjet e pronës dhe dëmshpërblimet duhet të trajtohen veçmas.i. Ratifikimi dhe hyrja në fuqi në TM1 2024.

2. Ky traktat duhet të plotësohet me një traktat për mbrojtjen e ndërsjellë të pakicave:a. Njohja e etnisë dhe kulturës shqiptare, serbe ose boshnjake është e lirë dhe nuk mund të kundërshtohet apo shqyrtohet nga Serbia dhe Kosova.b. Pjesëtarët e pakicave përkatëse duhet të kenë mundësinë të përdorin gjuhën e dëshiruar, të folur dhe të shkruar.c. Pakicave përkatëse nuk u jepet asnjë e drejtë e veçantë. Konfirmohet rrëfimi i lirë ndaj grupit etnik përkatës si dhe barazia para ligjit dhe e drejta për trajtim të barabartë si dhe njohja e interesit të veçantë të pakicës përkatëse për ruajtjen e lidhjeve të tyre fetare, kulturore dhe profesionale.

D.m.th. nëse nuk e kanë bërë tashmë këtë, të dy shtetet do të aderojnë në konventën në kuadër të Këshillit të Evropës për Mbrojtjen e Pakicave Kombëtare të vitit 1995 në marrëveshje me BE-në dhe do ta shpallin këtë konventë një pjesë integrale të traktatit bazë.3. Përveç këtyre marrëveshjeve, duhet të ketë një vendim të veçantë nga BE-ja që bisedimet për anëtarësim me BE-në të fillojnë edhe me Republikën e Kosovës. Kjo do të ishte baza për një zhvillim të Ballkanit të orientuar drejt së ardhmes në familjen e kombeve të qytetëruara dhe një derë e madhe për integrimin e Serbisë dhe Republikës së Kosovës në BE.

Zoti Henze, faleminderit shumë për intervistën.Sipas diktimit të zotit Henze; el_He, ried/sa; Berlin, 010322

 Postimi është lexuar: 146

Lini një Përgjigje

Adresa juaj email s’do të bëhet publike. Fushat e domosdoshme janë shënuar me një *

Loading…

0

Kolonelin ka kush e vret!

Me hanxhar dhe thika mes një familjeje shqiptare dhe një grupi tunizianësh në Itali