Tensionet në veri të Kosovës: “Serbia tani duhet të përballet me një vendim”
Historiani zviceran Oliver Jens Schmitt bën thirrje që BE të kërkojë lidhje më të forta me Serbinë në perëndim, në mënyrë që të minimizohet ndikimi i Kremlinit në Ballkan.
Intervistë Adelheid Wolfl 7 janar 2023, derstandard.at
Për muaj të tërë, konflikti në veri të Kosovës ishte ndezur sërish. Me një popullsi shumicë shqiptare, Kosova shpalli pavarësinë e saj nga Serbia fqinje në vitin 2008, por ende konsiderohet një territor i shkëputur nga Beogradi edhe sot e kësaj dite. Në javët e fundit, qindra serbë të Kosovës kanë bllokuar trafikun për javë të tëra me bllokime rrugësh dhe të shtënat e gjuajtura ndaj policëve gjatë natës kanë shkaktuar shqetësim ndërkombëtar. Blloqet nuk u hoqën deri në fund të vitit.
Historiani Oliver Jens Schmitt flet për STANDARD-in se çfarë lidhje ka konflikti me luftën në Ukrainë.
STANDARD: Çfarë lidhje shihni midis luftës së agresionit kundër Ukrainës dhe përshkallëzimit në veri të Kosovës?
Schmitt: Mund të shihni qartë se pala serbe po e kthen spiralen e përshkallëzimit. Është e vështirë të shihet kjo përveç sulmit rus ndaj Ukrainës. Edhe zëdhënësja e Ministrisë së Jashtme ruse ka siguruar Serbinë për mbështetje të plotë. Lidhja mes dy krizave u bë kështu nga vetë Rusia. Në këtë sfond, tani po vepron qeveria serbe, e cila po krijon një sfond kërcënues. Gjithashtu mund të shihet qartë se presidenti serb Aleksandar Vuçiq nuk ka ndryshuar kurrë, ai është ende njeriu që dikur ishte ministër i Propagandës në qeverinë e Sllobodan Millosheviqit. Ai përdor edhe gjuhën e kohës, duke e quajtur “llum terrorist” kryeministrin kosovar Albin Kurti, i cili dikur ishte në burgun serb si lider studentor.
STANDARD: Vuçiq me manovrat e tij e dëshiron edhe një herë ndarjen e Kosovës, domethënë që veriu të ndahet dhe të vijë në Serbi?
Schmitt: Ai ka zgjeruar hapësirën e tij të manovrimit. Por pjesët kryesore të elitave serbe nuk janë të gatshme të heqin dorë nga Kosova në tërësi, edhe nëse nuk arrijnë të shpjegojnë se si vendi mund të qeveriset kundër vullnetit të shumicës dërrmuese të popullsisë. Nuk është e sigurt që Vuçiq e sheh mbajtjen e veriut si zgjidhjen më të mirë. Një ndarje, e cila nga pikëpamja perëndimore duhet të refuzohet gjithsesi, ndoshta nuk do të nënkuptonte fundin e historisë për të. Disa vëzhgues mendojnë gjithashtu se pretendimet ruse mund të qetësohen duke lëshuar pjesë të Ukrainës. Por Putini nuk do të pushonte në terma afatgjatë, edhe nëse do t’i jepeshin 20 për qind të Ukrainës – dhe Vuçiq ndoshta nuk do të ishte i kënaqur me veriun e Kosovës në terma afatgjatë.
STANDARD: BE-ja ka pasur një dialog me Serbinë dhe Kosovën për shumë vite. Si e shihni rolin e BE-së përballë përshkallëzimit të fundit?
Schmitt: BE-ja e trajtoi Serbinë me konsideratën më të madhe dhe gjithmonë theksoi se Serbia ishte një faktor i rëndësishëm. Kjo është gjithashtu e vërtetë. Por Serbia është në radhë të parë një faktor negativ dhe shkatërrues. Qeveria serbe është shkaku kryesor i problemit dhe kjo duhet thënë qartë.
STANDARD: A mendoni se do të jetë e mundur të arrihet një marrëveshje ndërmjet Serbisë dhe Kosovës këtë vit? U propozua një model i bazuar në traktatin bazë gjermano-gjerman midis RFGJ dhe RDGJ.
Schmitt: BE-ja është shumë më aktive se më parë. Është mirë kur vihet në tryezë një plan pragmatik, i cili nuk parashikon ndërhyrje në punët e njëri-tjetrit dhe asnjë institucion paralel. Megjithatë, BE-ja filloi të pastrojë zonat e krizës në Evropë vetëm për shkak të presionit të krijuar nga lufta e agresionit të Rusisë në Ukrainë. Megjithatë, duke pasur parasysh rrethanat aktuale, ushtrimi i të drejtave sovrane në veri të Kosovës në fakt mund të përballohet vetëm nga organizatat ndërkombëtare. Vetë Kosova nuk është e aftë ushtarakisht ta bëjë këtë, dhe gjithashtu do të ishte e rrezikshme nëse do të përpiqej.
STANDARD: Qeverisë së Albin Kurtit i është dashur vazhdimisht të dorëzohet gjatë javëve të fundit sepse këtë e kanë kërkuar SHBA-ja dhe BE-ja. Cilat janë implikimet?
Schmitt: Kurti erdhi në pushtet në zgjedhje demokratike. Kurti u zgjodh gjithashtu sepse donte një pavarësi më të madhe nga shtetet perëndimore. Është gjithashtu një qëndrim legjitim, duke pasur parasysh disa nga paraardhësit e tij, të cilët u vunë lehtësisht nën presion nga Perëndimi për kompromisin e tyre të pretenduar kriminal. Shtetet perëndimore nuk duhet të kenë interes për të dobësuar qeverinë e Kurtit, aq më tepër që Kosova është një demokraci funksionale, veçanërisht në krahasim me Serbinë. BE-ja dhe SHBA-ja gjithashtu duhet të kenë parasysh se kërkesat e tyre ndaj qeverisë së Kosovës gjithashtu mund të inkurajojnë strukturat paralele serbe dhe potencialisht të destabilizojnë Kosovën.
STANDARD: Çfarë dëshiron të arrijë Rusia, e cila po ndërhyn gjithnjë e më shumë në Ballkan?
Schmitt: Rusia po përpiqet të hapë sa më shumë fronte drejt BE-së. Nga njëra anë, Kremlini dëshiron të nxisë mosmarrëveshjen e brendshme në BE dhe, nga ana tjetër, dëshiron të riaktivizojë problemet e pazgjidhura të politikës së jashtme. Ballkani Perëndimor është i përshtatshëm për këtë. Në të njëjtën kohë, problemet në rajon janë të lehta për t’u zgjidhur, për shembull në krahasim me luftën në Ukrainë. BE dhe SHBA kanë ndikim të madh. Përveç kësaj, ekziston vetëm një faktor përçarës dhe ai është qeveria serbe. Tani do të ishte e rëndësishme të ndërgjegjësohej popullata serbe se kjo nuk do të tolerohet më.
STANDARD: Dhe si duhet ta bëjë këtë?
Schmitt: Në këtë aspekt, lufta e agresionit rus është një mundësi për të ndryshuar politikën e BE-së ndaj Serbisë dhe për të mos trajtuar më vendin me butësinë e madhe që ka qenë e zakonshme deri tani. Diskurset ruse dhe serbe për Ukrainën dhe Kosovën janë shumë të ngjashme. Serbia tani duhet të marrë një vendim. Ajo duhet të heqë dorë nga politika e saj me shami mes Perëndimit, Rusisë dhe Kinës dhe të vendosë pro ose kundër integrimit në BE. Në fund të fundit, Serbia nuk mund të ndryshojë gjeografinë: ajo është e rrethuar nga vendet e BE-së dhe NATO-s. Deri më tani, BE-ja nuk e ka shfrytëzuar epërsinë e saj dhe realisht e ka vënë nën presion Serbinë, për shembull duke hequr lirimin e vizave. Gjithashtu duhet shpresuar se pesë shtetet e BE-së që nuk e njohin Kosovën do të arrijnë dhe do t’i japin kontekstit më të gjerë evropian më shumë peshë në politikën e sigurisë sesa interesat e tyre të veçanta.
(Adelheid Woelfl, 7 janar 2022)Oliver Jens Schmitt (50) është një historian zviceran për Evropën Lindore. Ai studioi studimet bizantine, studime neo-greke dhe histori të Evropës Lindore në Bazel, Vjenë, Berlin dhe Mynih. Pas qëndrimeve në Universitetet e Mynihut dhe Regensburgut, në vitin 2005 u bë profesor i historisë së Evropës Juglindore në Universitetin e Vjenës.
