Alon Ben-Meir The New Leam (thenewleam.com)
Qeveria nuk duhet të lejojë që fuqitë e huaja, veçanërisht Turqia, të ndikojnë në reformat shoqërore dhe politike të Kosovës, pasi ambicia e Erdoganit është ta nënshtrojë Kosovën në agjendën e tij personale politike dhe islamike.
Është koha që udhëheqësit politikë në Kosovë të sigurojnë një program të qartë, koheziv dhe të qëndrueshëm socio-ekonomik dhe politik për ta vendosur Kosovën në rrugën e rimëkëmbjes dhe progresit, që të bëhet një shtet me të vërtetë i pavarur.
Asnjë i huaj nuk duhet të këshillojë publikun kosovar për kë të votojë në zgjedhjet e ardhshme, unë sigurisht nuk guxoj të bëj një rekomandim të tillë. Sidoqoftë, çdo qytetar kosovar duhet të kërkojë që secili individ që kandidon të sigurojë një program të qartë dhe gjithëpërfshirës socio-ekonomik, që do ta vendosë publikun në një kurs të rimëkëmbjes dhe rritjes ekonomike, së bashku me reformat sociale dhe politike. Programet e tilla kanë munguar që nga themelimi i Kosovës në vitin 2008. Edhe pse edhe vendet e mirë-vendosura vazhdimisht përballen me sfida të reja, një shtet i sapolindur përballet me sfida edhe më të mëdha në pothuajse çdo fushë të jetës dhe sigurisht që duhen të forta, vizionare dhe të përkushtuara që udhëheqësit të ngrihen me rastin.
Mjerisht në Kosovë, qeveritë e njëpasnjëshme zakonisht kanë dështuar në provën e kohës . 13 vjet pas themelimit të tij, vendi ende përballet me kriza të shumta që kërkojnë vëmendje të menjëhershme. Kështu, secili votues i vetëm i kualifikuar duhet të kërkojë përgjigje nga ata që kërkojnë zyrë të lartë në lidhje me planet e tyre për të trajtuar atë që po e mundon vendin.
Meqenëse ekonomikisht Kosova po vuan nga papunësia e shfrenuar, që sillet nga 25 deri në 30 për qind, çfarë lloj programi zhvillimi kanë ndonjë nga palët konkurruese për të stimuluar ekonominë? Si planifikojnë ata të modernizojnë sektorin e prodhimit të vendit? Si do ta riorganizojnë tregtinë? Çfarë hapash do të ndërmerrnin ata për ta bërë vendin me energji të pavarur?
Dhe sa mund të përdorë Kosova në mënyrë efektive burimet e saj natyrore, veçanërisht argjendin, plumbin dhe një mori mineralesh, për të siguruar një fitim neto nga tregtia e tyre dhe përfundimisht ta bëjë Kosovën sa më pak të varur nga ndihma e huaj, e cila zakonisht vjen me vargje të bashkangjitura?Më në fund, meqenëse pandemia e koronavirusit ka një efekt të drejtpërdrejtë në ekonomi, qeveria e re duhet të marrë të gjitha masat e nevojshme për të adresuar këtë sfidë më të frikshme kombëtare.
Rrjedhja e trurit në Kosovë ka dhe vazhdon të jetë një nga problemet më shqetësuese nga se vuan vendi. Të rinj dhe të reja që luftuan për të hyrë në arsimin e lartë përfundojnë duke u larguar nga vendi për shkak të mungesës së mundësive për punë. Sigurisht, progresi ekonomik lidhet drejtpërdrejt me këtë problem të dhimbshëm kombëtar. Sidoqoftë, është thelbësore që të trajtohet ky fenomen në një mënyrë urgjente.
Qeveria e re duhet të angazhohet për krijimin e vendeve të punës për të rinj dhe të reja, veçanërisht në sektorët e teknologjisë së lartë dhe energjisë së pastër, duke e bërë atë tërheqëse për investitorët e huaj, duke ruajtur interesat kontrolluese. Udhëheqësit e rinj duhet të angazhohen për të shkulur korrupsionin, i cili ka infektuar pothuajse çdo shtresë të qeverisë, si dhe pjesën më të madhe të sektorit privat dhe është i domosdoshëm për të kultivuar besimin në qeveri dhe në kompanitë në sektorin privat.
Ryshfetet në Kosovë trajtohen si një mënyrë jetese pasi ato përdoren si mënyrë për të bërë gjërat – për të marrë leje të të gjitha mënyrave, për të dalë nga telashet me policinë dhe për të shkëmbyer favore për të mbuluar një shumëllojshmëri shkeljesh, etj. Mungesa e transparencës dhe përgjegjësisë e bën ryshfetin një vend natyror dhe mënyrën më të shpejtë për të arritur qëllimin përfundimtar të dikujt.
Qeveria e re duhet gjithashtu të zotohet të formojë një komitet etike, të udhëhequr nga Inspektori i Përgjithshëm i vendit dhe i përbërë nga njerëz të nderuar me autoritetin për të hetuar çdo qeveri ose agjenci private me dëshirë dhe pa njoftim paraprak. Nëse për asnjë arsye tjetër, investitorët e huaj largohen nga vendet e njohura për sistemet e tyre të korruptuara, dhe Kosova ka pak shanse për të arritur rimëkëmbjen ekonomike pa investime të huaja.
Reformat shoqërore dhe politike janë fusha të tjera ku qeveria e re duhet t’i kushtojë vëmendje të veçantë. Për një vend që kërkon integrimin në Bashkimin Evropian, ai duhet t’i marrë këto reforma seriozisht dhe t’i përmbahet plotësisht vlerave perëndimore. Liria e shtypit duhet të garantohet me çdo kusht, të drejtat e njeriut duhet të jenë të shenjta, shkelësit duhet të përballen me barrën e ligjit, gjyqësori duhet të gjykojë nga lart betejën, duhet të zbatohet një taksim i drejtë, politikanët duhet të zbulojnë pasuritë dhe borxhet e tyre, dhe së fundmi, qeveria duhet të informojë publikun për përparimin ose mungesën e tij në të gjitha fushat.
Për më tepër, qeveria nuk duhet të lejojë që fuqitë e huaja, veçanërisht Turqia, të ndikojnë në reformat shoqërore dhe politike të Kosovës, pasi ambicia e Erdogan është ta nënshtrojë Kosovën në agjendën e tij personale politike dhe islamike. Më në fund, publiku duhet të kërkojë që qeveria të jetë mjaft e qartë për politikën e saj ndaj Serbisë dhe të deklarojë publikisht nëse ekziston një rrugë që mund të çojë në normalizimin e marrëdhënieve me Beogradin. Qeveria duhet të angazhohet që të mos fillojë asnjë negociatë nëse Serbia së pari nuk e njeh Kosovën si një shtet të pavarur; vetëm dallimet për çështje territori, furnizimit me ujë, tregtisë dhe çështje të tjera të këtij niveli midis dy vendeve për të arritur objektivin, do të jenë tema për negociata. Për më tepër, për sa kohë që SHBA-ja me Bidenin dhe BE-ja janë të angazhuara për pavarësinë e Kosovës, ato mund të ushtrojnë ndikim më të madh në Serbi për të ndryshuar pozicionin e saj, veçanërisht tani që Putini, i cili ka ushtruar ndikim të padrejtë në Serbi, është në telashe brenda dhe jashtë vendit mbrojtëse me Biden si president i SHBA.
Për të qenë të sigurt, publiku i Kosovës tani mund të ushtrojë fuqinë e tij elektorale për të kërkuar të gjitha sa më sipër dhe fushat e tjera të shqetësimit nga partitë politike konkurruese dhe të bëjë të qartë se vota e tyre nuk mund të merret më e mirëqenë. Ata që duan të arrijnë majën e pushtetit duhet të kuptojnë se ata duhet të përdorin fuqinë e tyre për t’i shërbyer njerëzve, jo për të shfrytëzuar ata që i dhanë pushtet.
Dr. Alon Ben-Meir është profesor i marrëdhënieve ndërkombëtare në Qendrën për Çështje Globale në NYU. Ai jep kurse mbi negociatat ndërkombëtare dhe studimet e Lindjes së Mesme.
